Naslovnica uredništvo
 

Intervju
 
Tema broja
 
Čuvari zdravlja
 
Aktivno i zdravo starenje
 
Mentalno zdravlje
 
Zdravstvena ekologija
 
Farmakoterapija
 
Mikrobiologija i zdravlje
 
Građanske inicijative
 
Škola i zdravlje
 
Brojke govore
 
Feljton
 
  God. 3. Br. 9 / 2016.
 
 
 

ČUVARI ZDRAVLJA

 

Ispitivanje prisutnosti alergena u hrani – celer

 

 

 

Nina Pavličević i
dr. sc. Ivančica Kovaček, dr. med.

Nastavni zavod za javno zdravstvo „Dr. Andrija Štampar“

 

Pretpostavlja se da između 2 i 6% svjetske populacije pati od alergije na hranu te da će čak 25% populacije u svom životu imati neki oblik kliničke reakcije na hranu. Broj oboljelih od alergija je u porastu, a alergije su učestalije u razvijenim zemljama, kod mlađe populacije te gradskog stanovništva.

Alergija, bolest modernog doba, poremećaj je imunološkog odgovora na različite čimbenike iz okoliša, što može biti i hrana. Do alergijske reakcije dolazi uslijed reakcije organizma na neki sastojak hrane (protein) smatrajući ga stranom tvari (antigenom), što za posljedicu ima promijenjeni imunološki odgovor organizma. Alergijske reakcije na hranu obično se očituju blažim simptomima, kao što su svrbež, oticanje jezika, probavne tegobe ili problemi s disanjem. Ponekad alergije na hranu mogu biti i po život opasne dođe li do najteže alergijske reakcije, odnosno anafilaktičkog šoka.

Namirnice koje najčešće izazivaju alergijske reakcije su kravlje mlijeko, jaja, školjke, riba, kikiriki, soja, žitarice, orasi, bademi, lješnjaci i jagode. Alergija na hranu povezana je s kulturom i prehrambenim navikama, na primjer alergija na ribu češća je u zemljama gdje se često konzumira riba, kao što su Norveška i Japan. Alergija na voće i povrće često se javlja kod osoba alergičnih na pelud (tzv. križna reaktivnost). Kod takvih ljudi javlja se alergija na grašak, jabuku, mrkvu, celer, kivi i dr. Alergijske reakcije na celer, u usporedbi s alergijskim reakcijama uzrokovanih drugim povrćem, često su jačeg intenziteta. Najmanja količina celera koja će izazvati alergijsku reakciju još nije poznata no svega nekoliko grama korijena svježeg celera može izazvati simptome alergijske reakcije.

Celer, biljka iz porodice Apiaceae, jedan je od najčešćih uzročnika alergije na hranu u nekim europskim zemljama, kao što su Švicarska, Francuska ili Njemačka. Postoje tri osnovna tipa celera: bijeli celer, zeleni celer i celer s mesnatim i vretenastim korijenom.

alergeni; celer

Alergijsku reakciju može izazvati sirovi celer, kuhani celer ili pak sušeni prah celera (često se koristi kao začin u prehrambenoj industriji). Korijen celera sadrži više alergena od stabljike.

Alergeni celera pokazuju visoku otpornost na toplinu tako da alergijski potencijal celera ostaje i nakon duge termičke obrade hrane. Kako se radi o jeftinoj namirnici, celer se često nalazi u procesiranoj hrani, na primjer u mješavinama začina, juhama, gotovim jelima i umacima i sličnom.

Zbog zaštite potrošača od velike je važnosti jasno označiti sastojke koje proizvod sadrži pa tako i potencijalne alergene. U Hrvatskoj je označavanje hrane regulirano Zakonom o informiranju potrošača o hrani (NN 56/13) i Uredbom (EU) br. 1169/2011 o informiranju potrošača o hrani. Subjekti u poslovanju s hranom dužni su na deklaraciji alergene označiti slovima koja se razlikuju od ostatka deklaracije.

Na Nastavnom zavodu za javno zdravstvo „Dr. Andrija Štampar“ uvedena je metoda kvantifikacijskog određivanja celera u uzorcima hrane lančanom reakcijom polimeraze (PCR, eng. Polymerase Chain Reaction). PCR metoda omogućava brzo umnažanje ciljnog fragmenta molekule DNA koji je specifičan za celer. PCR reakcija odvija se u nekoliko koraka. U prvom koraku se razdvaja dvostruki lanac molekule DNA. U drugom koraku se vežu početnice (početni dio nove DNA) i proba na koju je vezana fluorescentna molekula koja omogućava praćenje umnažanja nove DNA. Treći korak je sinteza nove molekule DNA pomoću enzima DNA polimeraze.

Ovi koraci se ponavljaju u 30 do 40 ciklusa. Fluorescencija koja nastaje kao posljedica umnažanja DNA detektira se pomoću optičkog sustava unutar PCR instrumenta. Obradom rezultata analize i njihovom usporedbom sa standardom poznate količine celera moguće je odrediti količinu celera u uzorcima hrane. PCR je metoda visoke specifičnosti što znači da će do umnažanja DNA doći samo ako je u uzorku prisutan celer. Također je vrlo osjetljiva metoda koja omogućava uspješnu kvantifikaciju vrlo male količine celera u uzorku, svega 0,8 mg/kg.

U zemljama Europske unije prehrambeni proizvodi koji sadrže ili bi mogli sadržavati celer, pa makar i u tragovima, moraju biti jasno označeni. Iz tog je razloga potrebna redovita kontrola proizvoda na tržištu pa i u samoj proizvodnji kako bi se potrošačima omogućio proizvoda sigurnih za njihovu konzumaciju.


© 2016 Nastavni zavod za javno zdravstvo “Dr. Andrija Štampar” www.stampar.hr
NZZJZ A. Štampar